Xử Thử là tiết khí đánh dấu thu sang hoàn toàn, nhiệt độ giảm rõ rệt, cảm giác mát mẻ tràn lan, nắng nóng đã đi qua.
Xử Thử là tiết khí thứ 14 trong năm, bắt đầu từ ngày 23 (hoặc 24) tháng 8 đến ngày 7 (hoặc 8) tháng 9 dương lịch . Đây là thời điểm mà Mặt Trời nằm ở kinh tuyến 150º.
Xử Thử là tiết khí đánh dấu thu sang hoàn toàn, nhiệt độ giảm rõ rệt, cảm giác mát mẻ tràn lan, nắng nóng đã đi qua. Trong tiết này có Rằm tháng 8 – thời gian chính giữa mùa thu, hay còn gọi là Trung Thu.
Theo Hán Văn, “Xử” nghĩa là quyết đoán, dứt điểm, triệt tiêu (chẳng hạn xử lý, xử đoán, xử quyết...). “Thử” nghĩa là nắng nóng, tiết trời oi bức (trong thời điểm mùa hạ có những tiết khí như Tiểu thử, Đại thử - chỉ về tình trạng thời tiết này. Xử thử hiểu một cách đầy đủ, chính xác nghĩa là tình trạng nắng nóng đã kết thúc và chấm dứt. Không còn oi bức, nhiệt độ không tăng, tiết trời mát mẻ.
Tiết Xử Thử là thời kì chuyển giao mùa, từ nóng bức ngột ngạt sang tê buốt cóng lạnh, từ hạ sang đông. Đây cũng là thời điểm lúa chín, bắt đầu thu hoạch, thiên địa vạn vật bắt đầu bước vào thời kỳ chín muồi rồi tới héo tàn. Mưa bắt đầu giảm dần, nông vụ sau thu hoạch lại tất bật chuẩn bị vụ đông.
Đây cũng là tiết khí bắt đầu của lịch vạn sự tiết âm của thiên địa trời đất, Mặt Trời dời về Nam nên nhiệt lượng yếu dần đi, trên nhân gian âm thịnh dương suy. Trong tiết khí này, không khí mát lạnh, khô ráo, có chút hanh, là lúc nắng nhẹ gió thanh, tiết khí đẹp nhất trong năm.
Trong những ngày tốt của tiết Xử Thử, nhiều hoạt động diễn ra, những người nông dân tích cực thu hoạch mùa màng và chuẩn bị cho vụ đông sắp tới.
Ngoài ra khi tới tiết khí Xử Thử nhiều người tiến hành các hoạt động săn bắt động vật và đánh cá. Đối với cá, chúng tích cực chuẩn bị tích mỡ để trú đông nên chúng ăn nhiều, dễ bị sa lưới. Các loài thú trong thời gian mát mẻ của tiết Xử Thử này thường tìm những quả rừng chín để ăn, và người ta mai phục ở những gốc cây thường đạt hiệu quả cao. Nhiều người quan niệm trong tiết khí này thuộc hành Kim, bản chất của khí Kim là sát phạt nên những công việc trên thường đạt hiệu quả.
Trong Lịch Vạn Niên thời gian diễn ra tiết Xử Thử chính là thời điểm tháng bảy âm lịch, trùng với Lễ Vu Lan Báo hiếu và Lễ Cúng Cô Hồn, trong quan niệm dân gian tháng này địa phủ mở cửa, xá tội cho các vong hồn nên âm khí rất thịnh. Sự tích mưa Ngâu, một câu chuyện tình chia ly, buồn tủi, thấm đẫm nước mắt cũng vào thời điểm tháng này vì thế trong tháng này người ta không mấy khi tổ chức các việc cưới gả, động thổ khởi công (vì lo điều xấu sẽ xảy ra), có nhiều những vấn đề đi sâu vào tiềm thức, nên sức mạnh về tinh thần của nó rất lớn.
Tháng 7 âm lịch có tiết khí Xử Thử với đặc trưng khí Kim thịnh vượng nên những người sinh vào tháng này thường có dung mạo tú lệ, khôi vỹ, tuấn tú, khí phách trượng nghĩa, thông minh quyết đoán hơn người.
Các hoạt động phổ biến nhất trong tiết Xử Thử là du lịch nghênh thu, đi dã ngoại tận hưởng bầu không khí ngọt ngào, mát mẻ, sảng khoái; thả đèn hoa đăng trong tiết rằm tháng 7 và trông trăng rằm tháng tám (tùy theo âm lịch hàng năm).
Tiết Xử thử có nghĩa là hết nóng bức, thường bắt đầu vào khoảng ngày 23 hoặc 24 tháng 8 dương lịch khi kết thúc tiết lập thu, kết thúc vào khoảng ngày 7 hay 8 tháng 9 khi tiết bạch lộ bắt đầu. Trong nửa tháng tiết xử thử có 2 ngày lễ quan trọng là Thất Tịch và Vu Lan lễ này trùng với tết Trung nguyên.
- Tiết xử thử hết nóng, tranh Thu đoạt nóng, thời tiết hanh khô, cây cỏ khô vàng, hơn nữa lại nhiều thiên tai, cho nên là mùa phải cẩn thận.
Vào tiết xử thử, tại các vùng ôn đới thời tiết đã là cuối thu, không khí dễ chịu, nhưng tại các khu vực đới áp cao cận nhiệt đới hay nhiệt đới thì vẫn đang có nắng gắt chiếu xuống, thời tiết nắng nóng thậm chí không kém ngày Hè, câu “nắng cuối Thu, độc vô cùng” chính là miêu tả khí trời như vậy.
Tra cứu tử vi hàng ngày tại Thienmenh
- Tranh Thu đoạt nóng, chính là hiện tượng nóng và mát giằng co trong tiết xử thử, lập Thu. Bản ghi chép phong thổ “Thanh gia lục” của Cố Thiết Khanh vào đời nhà Thanh viết “xử thử thập bát bồn”, dân gian nói vào trước và sau tiết xử thử còn nóng 18 ngày, phải tắm gội, giội nước cho mát.
- Đây là thời kỳ gió xoáy hoạt động mạnh trên Thái Bình Dương, dễ phát triển thành bão, vì thế cần đề phòng bão bởi trong lịch sử từng có nhiều trận bão mạnh xuất hiện vào mùa Thu. Vào tiết xử thử, quan sát bầu trời lúc Mặt trời mọc nếu thấy hồng vân thì đó chính là “bão vân” báo hiệu bão sắp đến, phải chuẩn bị biện pháp đề phòng.
- Tiết xử thử cũng là lúc lúa thóc khắp nơi chín vàng, khởi đầu vụ thu hoạch. Vào thời gian này, đêm dài ngày ngắn, cảnh tượng thiên nhiên trở nên xơ xác tiêu điều, vạn vật rõ ràng bắt đầu điêu tàn. Đây cũng là lời nhắc nhở mọi người rằng đã đến lúc dưỡng âm bảo vệ sức khoẻ.
- Mùa Thu hanh khô vạn vật héo vàng, mọi người dễ dàng cảm thấy miệng khô lưỡi khô, phương pháp bảo vệ sức khỏe phổ biến trong mùa Thu là xem trọng dưỡng âm. Lúc vào Thu, đạo dưỡng sinh của người xưa chú ý tư âm nhuận táo, nhuận phổi, dưỡng vị, ích thận, dưỡng can. Dưỡng âm nhuận táo là nguyên tắc dưỡng sinh vào Thu, đây cũng là nhắc nhở tương ứng với 24 tiết cho con người.
Dùng thực phẩm đúng mùa có thể hạn chế, điều hòa biến đổi môi trường để bảo vệ sức khoẻ, đây cũng là khâu quan trọng trong văn hóa thực liệu đông y.
