Theo cách tính hiện đại, với điểm xuân phân là gốc có kinh độ Mặt Trời bằng 0°, thì điểm diễn ra hay bắt đầu tiết Bạch lộ ứng với kinh độ Mặt Trời bằng 165°.
Bạch lộ là tiết khí thứ 15 trong lịch tiết khí của Trung Quốc, Việt Nam, Nhật Bản, Triều Tiên. Nó thường bắt đầu vào khoảng ngày 7 hay 8 tháng 9 dương lịch, khi Mặt Trời ở xích kinh 165° (kinh độ Mặt Trời bằng 165°). Đây là một khái niệm trong công tác lập lịch của các nước Đông Á chịu ảnh hưởng của nền văn hóa Trung Hoa cổ đại. Ý nghĩa của tiết khí này là Nắng nhạt.
Lịch Âm Dương, cũng như lịch ở các nước Đông Á cổ đại bao gồm Việt Nam, bị nhiều người lầm là âm lịch thuần túy, dẫn đến ngộ nhận về việc tiết khí nói chung và Bạch lộ nói riêng được tính theo chu kỳ của Mặt Trăng quay xung quanh Trái Đất. Trên thực tế lịch Trung Quốc cổ đại là một loại âm dương lịch, trong đó tiết khí, từ thời Hán Vũ Đế, đã được tính theo vị trí của Trái Đất trong chu kỳ chuyển động trên quỹ đạo xung quanh Mặt Trời.
Theo cách tính hiện đại, với điểm xuân phân là gốc có kinh độ Mặt Trời bằng 0°, thì điểm diễn ra hay bắt đầu tiết Bạch lộ ứng với kinh độ Mặt Trời bằng 165°. Ngày bắt đầu tiết Bạch lộ do vậy được tính theo cách tính của dương lịch hiện đại và nó thông thường rơi vào ngày 7 hay 8 tháng 9 dương lịch tùy theo từng năm.
Lịch Vạn Niên có ghi chép lại tên “Bạch lộ” có nghĩa là nắng nhẹ, biểu thị tiết thay đổi nhiệt độ khí hậu, là tiết thứ ba trong mùa Thu, cũng là tiết thứ mười lăm trong năm. Tiết này cũng là thời điểm độ chênh lệch nhiệt độ ngày đêm lớn nhất trong năm, mọi người có thể cảm nhận rõ ràng sự biến hóa của thời tiết. Đây cũng là hiện tượng báo hiệu đã sắp đến đêm Trung thu Trăng sáng.
Tiết Bạch lộ được bắt đầu từ ngày 7 hoặc 8 tháng 9 kết thúc vào ngày 23 tháng 9 dương lịch hàng năm. Trong ngày đầu tiên của tiết Bạch Lộ này chính là Mặt trời ở vị trí xích kinh 165 độ. Trong thực tế, vị trí của Mặt trời khi này đã dần tiến về phía Xích đạo, cách khu vực bán cầu bắc một khoảng khá khá. Trong thời điểm này cả hai nửa cầu Bắc và nam nhận được lượng nhiệt độ và ánh sáng tương đương nhau, nên thời tiết ở cả hai nửa cầu đều không quá nóng, hay quá lạnh.
Bạch Lộ cũng là thời điểm có độ chênh lệch nhiệt độ ngày đêm lớn nhất trong năm, mọi người có thể cảm nhận rõ ràng sự biến hóa của thời tiết. Đây cũng là hiện tượng báo hiệu đã sắp đến đêm Trung thu Trăng sáng.
Thời gian tiết Bạch Lộ diễn ra thì có nhiều loài thực vật, tìm cách giảm hẳn lượng thoát hơi nước bằng cách trút những lớp lá vàng, để lại những cành cây khẳng khiu, xù xì, sần sùi. Cũng trong thời điểm này nhiều ao hồ, giếng giảm hẳn mực nước, ở một số vùng núi cao bắt đầu xuất hiện tình trạng thiếu nước. Chính những thay đổi này tác động không nhỏ tới các loài động vật. Nhiều loài di cư xuống khu vực cận xích đạo và phía Nam để tìm kiếm nguồn nước và nguồn thức ăn mới. Một số loài thì ẩn mình trong các hang sâu, bùn đất, ống cây, hốc đá...ngủ đông.
Sau tiết Bạch lộ, nhiệt độ không khí sẽ còn giảm xuống nhiều hơn nữa, cuộc sống con người có sự thay đổi, giờ giấc làm việc thường muộn hơn thời điểm mùa hạ. Vì lượng sương mù bao phủ nên gây khó khăn cho việc giao thông, nhất là khu vực miền núi. Không những vậy, sức khỏe con người dễ bị ảnh hưởng xấu. Không nên phơi quần áo ngoài trời ban đêm, vì quần áo phơi trời nắng, trước bức xạ Mặt trời thì có thể tiêu diệt vi khuẩn, khiến quần áo có mùi thơm hơn. Khi phơi sương ban đêm từ sau tiết Bạch Lộ thì khi sử dụng có thể bị ho, thậm chí hại da, vì hợp chất bột giặt không được phân giải hết. Các bệnh về hô hấp, xương khớp, cảm cúm rất dễ mắc phải.
Đặc biệt, lịch vạn sự viết rằng sau tiết Bạch lộ, nhiều người rất cần giữ gìn sức khỏe tránh đi đêm, dễ nhiễm sương lạnh mà mắc bệnh, nên mặc ấm, hạn chế tắm nước lạnh, sử dụng thực phẩm giàu chất béo và vitamin để tăng cường kháng bệnh, chịu lạnh. Một số thực phẩm tốt cho hô hấp như mật ong, ô mai, gừng, ớt cũng nên trở thành sự lựa chọn của nhiều người.
Bạch Lộ hay những tiết khí khác đều có những phong tục tập quán hay những truyền miệng về dinh dưỡng, dưỡng sinh để có cơ thể khỏe mạnh. Mời bạn tham khảo thêm một số câu tục ngữ và tục ăn uống trong Tiết khí này nhé.
“Xử thử thập bát bồn, bạch lộ vật lộ thân”: Dân gian nói vào trước và sau tiết xử thử còn nóng 18 ngày, mỗi ngày phải tắm gội, giội nước cho mát, nhưng vừa đến tiết bạch lộ thì phải giữ ấm.
Xem chọn ngày tốt trong tiết Bạch lộ tại Thienmenh.NET
“Mười lăm tháng tám nhạn môn khai mở, chim nhạn đỉnh đầu mang sương đến”: 15 tháng 8 âm lịch, đến tiết sau bạch lộ, sẽ xuất hiện cảnh tượng hồng nhạn bay về phía nam, thời tiết trở nên lạnh mát, giống như đàn chim nhạn đã mang sương lạnh từ phương Bắc đến phương Nam.
“Bạch lộ bạch mê mẩn, thu phân bông lúa no đủ”: Ý nói sương sớm vào trước và sau tiết bạch lộ đọng nhiều sẽ giúp lúa mùa dễ thu hoạch.
“Trước bạch lộ là mưa, sau bạch lộ là quỷ”: Trước tiết bạch lộ mà đổ mưa thì sẽ mang lại lượng nước quý giá cho cây trồng. Tại vùng Hoa Tây ở Trung Quốc, sau tiết bạch lộ thường xuất hiện trận mưa dầm rả rích được gọi là mưa dài mùa Thu, không có ba ngày trời trong xanh khiến người người sầu khổ. Bởi vì mưa dài mùa Thu mang đến nhiệt độ thấp không có lợi với việc thu hoạch lúa, ngô, khoai lang, bông, cũng gây bất lợi cho việc gieo hạt lúa và trồng cây con, cũng sẽ khiến các loại củ quả mới thu hoạch dễ nảy mầm, thối rữa.
Đối với vấn đề ẩm thực, tại các địa phương khác nhau cũng có cách “bổ lộ” khác nhau:
Các cụ già Nam Kinh uống “trà bạch lộ”: Người Trung Hoa thời thượng cổ đã biết rõ trà là thánh phẩm dưỡng sinh, các cụ già Nam Kinh vô cùng coi trọng tiết uống trà, yêu thích uống “trà bạch lộ”. Vào tiết bạch lộ hái trà xanh pha uống, không chát, có vị ngọt thuần rất đặc biệt, mùi thơm ngát.
Phúc Châu ăn nhãn: Bạch lộ ăn nhãn là truyền thống ở Phúc Châu, dân bản xứ cho rằng ăn nhãn vào tiết bạch lộ giống như ăn gà bồi bổ thân thể.
Ôn Châu hái “mười loại trắng” bổ thận: Vùng Chiết Giang, Ôn Châu ngày nay có phong tục vào tiết bạch lộ dùng 3 loại hoặc 10 loại thực phẩm khác nhau có màu trắng, như dâm bụt trắng… nấu với các vật phẩm quý giá bồi bổ như gà xương đen lông trắng.
Ngày nay, tại phía Nam tỉnh Giang Tô và một phần tỉnh Chiết Giang vào tiết bạch lộ có phong tục dùng gạo nếp, cao lương và nhiều loại lương thực khác để làm rượu nếp bạch lộ, rượu này có vị hơi ngọt, cũng là thức uống bồi bổ thân thể.
Dựa theo góc độ dưỡng sinh, qua tiết bạch lộ thì táo khí sẽ dần dần thịnh lên, táo dễ tổn thương phổi, lúc này nên ăn nhiều thức ăn tư âm nhuận phế, như lê, nhãn, hoa bách hợp, mía ngọt, khoai sọ, củ cải trắng, nấm tuyết… Ngoài ra, vào tiết bạch lộ cũng thích hợp ăn cháo, nấu cháo gạo hay nếp… với các nguyên liệu có thể kiện tỳ vị, bổ trung khí, phòng thu táo. Các món như hạt sen hầm với hoa bách hợp, súp nấm tuyết cẩu kỷ hạt sen táo tàu, cháo củ ấu với nhân ý dĩ…, đều rất thích hợp.
